ในบรรดาการพนันหลากหลายรูปแบบที่พบในสังคมไทย “หวย” คือรูปแบบหนึ่งที่ฝังรากลึกอย่างเงียบ ๆ และกลายเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตประจำวันคนไทยหลายล้านคน แตกต่างจากการพนันประเภทอื่น ๆ ตรงที่ รัฐเป็นผู้จัดเอง และถือเป็นแหล่งรายได้สำคัญของประเทศ
จุดเริ่มต้นของ “สลากกินแบ่งรัฐบาล”
สลากกินแบ่งในไทยเริ่มต้นขึ้นครั้งแรกในสมัยรัชกาลที่ 5 เพื่อหารายได้เข้ารัฐ และได้รับการพัฒนาอย่างต่อเนื่องจนกลายเป็นระบบสลากกินแบ่งรัฐบาลในปัจจุบัน โดยมีหน่วยงานที่รับผิดชอบคือ สำนักงานสลากกินแบ่งรัฐบาล (สลากฯ)
รัฐอธิบายการดำเนินกิจกรรมนี้ว่าเป็นการส่งเสริม “การออม” และเป็นโอกาสในการ “ลุ้นโชค” อย่างถูกกฎหมาย ในขณะเดียวกันก็สามารถจัดเก็บรายได้เข้าคลังแผ่นดินจำนวนมากในแต่ละงวด
หวยใต้ดิน: การพนันเงาที่รัฐควบคุมไม่ได้
แม้จะมีหวยบนดินที่ออกโดยรัฐบาลอย่างเป็นทางการ แต่ความนิยมของ หวยใต้ดิน ก็ไม่เคยลดลง และยังคงเป็นระบบเศรษฐกิจคู่ขนานที่หมุนเวียนเงินมหาศาลแบบไร้ตัวเลขในบัญชีของรัฐ
จุดแข็งของหวยใต้ดินที่ประชาชนชื่นชอบ ได้แก่:
การออกรางวัลอิงเลขจากหวยรัฐ จึงเข้าใจง่าย
ซื้อได้ในราคาถูก และมีส่วนลด
มีความยืดหยุ่นสูง เช่น การซื้อเลข 2 ตัว 3 ตัว กลับหน้า กลับหลัง ฯลฯ
มีเครดิต ซื้อก่อน จ่ายทีหลังในหลายพื้นที่
แม้จะผิดกฎหมาย แต่เครือข่ายของหวยใต้ดินกลับแข็งแกร่งและฝังลึกในแทบทุกจังหวัด โดยเฉพาะอย่างยิ่งในพื้นที่ชนบท ซึ่งการเข้าถึงหวยรัฐบาลยังไม่สะดวกหรือหลากหลายพอ
รายได้ของรัฐกับคำถามเชิงศีลธรรม
สลากกินแบ่งรัฐบาลสร้างรายได้ให้รัฐปีละหลายหมื่นล้านบาท ซึ่งใช้ในการพัฒนาสาธารณูปโภค การศึกษา และสวัสดิการต่าง ๆ แต่ก็มาพร้อมเสียงวิพากษ์วิจารณ์เชิงศีลธรรมว่า:
“รัฐสมควรทำหน้าที่เป็นเจ้ามือพนันหรือไม่?”
“การพึ่งพารายได้จากการพนันเป็นเรื่องเหมาะสมแค่ไหน?”
ในขณะเดียวกัน กลุ่มที่เรียกร้องให้เปิด “กาสิโนถูกกฎหมาย” ก็มักหยิบยก “หวย” มาเป็นตัวอย่างว่า หากรัฐยอมรับการพนันรูปแบบหนึ่งแล้ว เหตุใดจึงปฏิเสธรูปแบบอื่น โดยเฉพาะเมื่อกาสิโนสามารถสร้างรายได้มหาศาลไม่แพ้กัน
หวยคือภาพสะท้อนของความย้อนแย้งในนโยบายรัฐ
ในมุมหนึ่ง รัฐห้ามการพนัน แต่ในอีกมุมหนึ่งกลับเป็นเจ้ามือเสียเอง นี่คือความย้อนแย้งเชิงนโยบายที่ทำให้เกิดคำถามว่า หากรัฐสามารถควบคุมหวยได้อย่างมีระบบ เหตุใดจึงไม่สามารถควบคุมการพนันรูปแบบอื่นในลักษณะเดียวกัน?
คำถามเหล่านี้จะกลายเป็นประเด็นสำคัญในการถกเถียงเรื่อง “กาสิโน” ที่กำลังร้อนแรงในยุคปัจจุบัน และจะถูกต่อยอดในการสำรวจสถานการณ์ของการพนันผิดกฎหมายในตอนถัดไป
